Programowanie języka dziecka niemówiącego
Kiedy trafia do mnie dziecko dwu- trzyletnie, które posługuje się zaledwie kilkoma prostymi słowami, ma trudności z powtarzaniem, rozumieniem i nazywaniem otaczającej je rzeczywistości, wiem że nie mamy ani chwili do stracenia. Wiem, że trzeba natychmiast intensywnie działać i zrobić wszystko, by nie dopuścić do potęgowania zaburzeń. Wiem, że trzeba dać maluchowi możliwości i stworzyć najlepsze warunki sprzyjające nabywaniu mowy, ponieważ dziecko, które nie posługuje się językiem ani systemem językowym do komunikacji nie może wykazywać pełnego rozumienia rzeczywistości, a tym samym nie może prawidłowo się rozwijać.
Co mogę zrobić? Wykluczyć bądź potwierdzić zaburzenia współistniejące, ułożyć plan terapii, uświadomić rodziców i opiekunów jak ważna jest stymulacja, wyjaśnić przebieg i cel naszych działań i zacząć pracować z dzieckiem czyli niejako zaprogramować język w jego umyśle.
Programowanie języka jest „dawaniem języka” krok po kroku, element po elemencie.
Zdaniem profesora Stanisława Grabiasa programowanie języka to wprowadzanie struktur językowych stopniowo i w odpowiedniej kolejności. To takie organizowanie terapii, aby zwielokrotnione doświadczenie pozwoliło zrozumieć i nauczyć dziecko w odpowiedniej sytuacji zastosować słowo. To minimalizacja słownika oparta na realnych doświadczeniach, na opisie i prezentacji świata istniejącego wokół dziecka.
W jaki sposób programujemy język dziecka niemówiącego? Naśladując naturalny rozwój mowy. Krok po kroku, stopniowo, nie pomijając, ale też nie przyspieszając żadnego z etapów.
Etap I
– samogłoski i wykrzyknienia
– wyrażenia dźwiękonaśladowcze
– sylaby prymarne w paradygmatach
– pytania: Kto? Co? Co robi? Gdzie?
Etap II
– sylaby otwarte w paradygmatach
– wyrazy nazywające prymarne rzeczowniki i czasowniki
– wyrazy emocjonalne (wykrzyknienia i wykrzykniki)
– zaimek wskazujący [tu]
– fleksja nominalna – dopełniacz, biernik
– pytania: kto? co? co robi? gdzie? kogo? co? kogo? czego?
– schemat zdania: podmiot – orzeczenie
Etap III
– wyrazy nazywające prymarne rzeczowniki
– rozbudowane grupy czasowników
– inne części mowy, głównie przymiotniki?
– dźwiękonaśladowcze zastępowane słownictwem dorosłych
– zdania współrzędnie i podrzędnie złożone
– fleksja nominalna (utrwalenie dopełniacza i biernika, wprowadzenie miejscownika i narzędnika w liczbie pojedynczej)
– fleksja werbalna (3. osoba l. pojedynczej cz. teraźniejszy)
– schemat zdania: podmiot – orzeczenie – dopełnienie
– pytania: jaki? jaka? jakie? z kim? z czym? dlaczego? gdzie? o kim? o czym?
Etap IV
– liczebniki
– przyimki
– spójniki
– zaimki
– przysłówki
– zdania współrzędnie i podrzędnie złożone
– fleksja nominalna (utrwalenie miejscownika i narzędnika, wprowadzenie celownika w liczbie pojedynczej i mnogiej)
– fleksja werbalna (czas przeszły 3. os., l.poj.; formy os 1. i 2. w cz. teraźniejszym; tryb rozkazujący 2. os. l.poj.; l.mn.)
– definiowanie pojęć poprzez dostrzeganie i nazywanie cech
– pytania: komu? czemu? jak? ile? dlaczego? co zrobił?
Programowanie języka jest procesem złożonym, składającym się z wielu elementów i działań jakie podejmujemy podczas terapii, powinno więc ono przebiegać w sposób przemyślany i jak najbardziej celowy. W pracy logopedy nie skupiamy się tylko i wyłącznie na języku samym w sobie, ale podejmujemy też mnóstwo działań wspomagających m.in. stymulujących pracę lewej półkuli mózgu, usprawnianiu pamięci, analizy i syntezy wzrokowej czy słuchowej, grafomotoryki i wielu wielu wielu innych. Cel jest jednak jeden – sprawić, by pojawiło się słowo.
Materiał językowy, na którym się opieramy musi być dostosowany do konkretnego dziecka, jego rodziny, otoczenia, zainteresowań, preferencji i realiów w jakich funkcjonuje ono każdego dnia. Najlepiej sprawdza się tutaj minimalizm, ograniczenie i maksymalne uproszczenie informacji przekazywanych dziecku, by dać mu możliwość komunikowania swoich potrzeb w najprostszy i najłatwiejszy dla niego samego sposób.
Bardzo pomocny artykuł. Dziękuję 🙂